Đái tháo đường không phụ thuộc insulin, hay còn gọi là tiểu đường tuýp 2, là một trong những bệnh rối loạn chuyển hóa phổ biến nhất hiện nay. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát tốt. Khác với tiểu đường tuýp 1, người mắc tiểu đường tuýp 2 vẫn có khả năng sản xuất insulin, nhưng cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả, dẫn đến tình trạng kháng insulin và tăng đường huyết kéo dài.
Vậy nguyên nhân nào gây ra bệnh? Làm thế nào để kiểm soát và phòng ngừa? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Đái tháo đường không phụ thuộc insulin là gì?
Đái tháo đường không phụ thuộc insulin, hay còn gọi là tiểu đường tuýp 2, là một bệnh rối loạn chuyển hóa mãn tính khiến lượng đường trong máu tăng cao. Khác với tiểu đường tuýp 1 (phụ thuộc insulin), người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 vẫn có thể sản xuất insulin, nhưng cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả, dẫn đến tình trạng kháng insulin.
Bệnh có thể phát triển âm thầm trong nhiều năm trước khi có triệu chứng rõ ràng. Nếu không được kiểm soát tốt, tiểu đường tuýp 2 có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến tim, mắt, thận và hệ thần kinh.
Nguyên nhân gây bệnh đái tháo đường không phụ thuộc insulin
Nguyên nhân chính của bệnh tiểu đường tuýp 2 là sự suy giảm khả năng đáp ứng insulin của cơ thể. Một số yếu tố nguy cơ chính bao gồm:
- Di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc bệnh tiểu đường, nguy cơ mắc bệnh của bạn cũng cao hơn.
- Béo phì và thừa cân: Mỡ thừa, đặc biệt là mỡ nội tạng, làm tăng tình trạng kháng insulin.
- Ít vận động: Lối sống tĩnh tại khiến cơ thể không tiêu hao đủ năng lượng, làm tăng lượng đường trong máu.
- Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn nhiều tinh bột, đường, thực phẩm chế biến sẵn, ít rau xanh và chất xơ góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Rối loạn nội tiết tố: Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) hoặc các rối loạn nội tiết khác cũng có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh.
- Tuổi tác: Nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 tăng theo tuổi, đặc biệt là sau 40 tuổi.
Triệu chứng của đái tháo đường không phụ thuộc insulin
Bệnh tiểu đường tuýp 2 thường tiến triển âm thầm, đôi khi chỉ được phát hiện khi đã có biến chứng. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Khát nước và đi tiểu nhiều: Lượng đường cao trong máu khiến thận phải làm việc nhiều hơn để đào thải qua nước tiểu.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân: Cơ thể không thể sử dụng đường hiệu quả, dẫn đến giảm cân dù vẫn ăn uống bình thường.
- Mệt mỏi kéo dài: Đường không được chuyển hóa thành năng lượng hiệu quả, khiến cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi.
- Vết thương lâu lành: Lượng đường trong máu cao làm giảm khả năng làm lành vết thương.
- Nhiễm trùng thường xuyên: Đặc biệt là nhiễm trùng da, nấm hoặc đường tiết niệu.
- Mờ mắt: Đường huyết cao có thể làm tổn thương mao mạch ở mắt, gây ra tình trạng mờ mắt.
- Tê bì hoặc đau nhức tay chân: Do tổn thương dây thần kinh ngoại biên.
Nếu bạn có một hoặc nhiều triệu chứng trên, hãy đến cơ sở y tế để được kiểm tra đường huyết và chẩn đoán chính xác.
Chẩn đoán đái tháo đường không phụ thuộc insulin
Để chẩn đoán bệnh tiểu đường tuýp 2, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm sau:
- Xét nghiệm đường huyết lúc đói: Nếu chỉ số đường huyết ≥ 7.0 mmol/L (126 mg/dL), có thể bạn đã mắc bệnh.
- Xét nghiệm HbA1c: Chỉ số HbA1c ≥ 6.5% phản ánh lượng đường huyết trung bình trong 2-3 tháng gần nhất.
- Xét nghiệm dung nạp glucose: Sau khi uống 75g glucose, nếu đường huyết sau 2 giờ ≥ 11.1 mmol/L (200 mg/dL), bạn có nguy cơ cao mắc bệnh.
Cách kiểm soát và điều trị đái tháo đường không phụ thuộc insulin
Kiểm soát tiểu đường tuýp 2 đòi hỏi sự kết hợp giữa chế độ ăn uống, luyện tập, sử dụng thuốc và theo dõi sức khỏe thường xuyên.
Điều chỉnh chế độ ăn uống
- Hạn chế tinh bột tinh chế: Tránh bánh mì trắng, cơm trắng, bánh ngọt, thay thế bằng gạo lứt, yến mạch, khoai lang.
- Tăng cường chất xơ: Bổ sung rau xanh, đậu lăng, ngũ cốc nguyên hạt để ổn định đường huyết.
- Ăn nhiều protein lành mạnh: Chọn cá, thịt gà, trứng, sữa ít béo, đậu phụ để duy trì năng lượng.
- Giảm đường và chất béo bão hòa: Hạn chế bánh kẹo, nước ngọt, đồ ăn nhanh để tránh tăng đường huyết.
- Chia nhỏ bữa ăn: Ăn 5-6 bữa/ngày giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn.
Tập luyện thể dục đều đặn
Tập thể dục giúp tăng độ nhạy insulin và kiểm soát cân nặng:
- Đi bộ nhanh, chạy bộ 30 phút/ngày giúp cải thiện đường huyết.
- Bơi lội, đạp xe, yoga hỗ trợ đốt cháy calo và giảm căng thẳng.
- Tập cơ bắp với tạ nhẹ giúp tăng cường chuyển hóa glucose.
Nên duy trì ít nhất 150 phút tập luyện mỗi tuần để đạt hiệu quả tốt nhất.
Sử dụng thuốc theo chỉ định
Một số loại thuốc phổ biến để kiểm soát tiểu đường tuýp 2:
- Metformin: Giảm sản xuất glucose từ gan.
- Sulfonylureas: Kích thích tuyến tụy tiết insulin.
- Thiazolidinediones: Cải thiện độ nhạy insulin.
- Thuốc ức chế SGLT2: Giúp thận đào thải đường qua nước tiểu.
Người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, tránh tự ý điều chỉnh thuốc.
Kiểm soát cân nặng
- Giảm 5-10% trọng lượng cơ thể giúp cải thiện độ nhạy insulin.
- Duy trì cân nặng hợp lý bằng chế độ ăn uống khoa học và tập luyện đều đặn.
- Tránh giảm cân quá nhanh vì có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
Theo dõi đường huyết định kỳ
- Sử dụng máy đo đường huyết tại nhà để kiểm soát đường huyết hàng ngày.
- Kiểm tra HbA1c mỗi 3-6 tháng để đánh giá mức đường huyết trung bình.
- Thăm khám bác sĩ định kỳ để điều chỉnh kế hoạch điều trị phù hợp.
Kiểm soát căng thẳng và ngủ đủ giấc
- Thực hành thiền, yoga, hít thở sâu để giảm căng thẳng.
- Ngủ đủ 7-8 tiếng/ngày để hỗ trợ chuyển hóa đường huyết.
- Duy trì tinh thần lạc quan, tham gia hoạt động thư giãn để nâng cao sức khỏe.
Biến chứng của đái tháo đường không phụ thuộc insulin
Nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như:
- Bệnh tim mạch: Tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
- Bệnh thận: Tổn thương thận có thể dẫn đến suy thận.
- Bệnh thần kinh: Gây tê bì, đau nhức hoặc mất cảm giác ở tay chân.
- Bệnh mắt: Có thể gây mù lòa nếu không được điều trị.
- Loét chân và nhiễm trùng nặng: Một số trường hợp nghiêm trọng có thể phải cắt cụt chi.
Kết luận
Đái tháo đường không phụ thuộc insulin là một bệnh mãn tính nhưng có thể kiểm soát được bằng lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống hợp lý và tuân thủ điều trị. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp bạn sống khỏe mạnh và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn có yếu tố nguy cơ, hãy kiểm tra đường huyết định kỳ để bảo vệ sức khỏe của mình!
