Bệnh đái tháo đường (hay còn gọi là tiểu đường) là một rối loạn chuyển hóa phổ biến trên toàn cầu, ảnh hưởng đến hàng triệu người. Đây là tình trạng cơ thể không thể sử dụng hoặc sản xuất đủ insulin – hormone quan trọng giúp kiểm soát đường huyết. Khi mắc bệnh, lượng đường trong máu luôn ở mức cao, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát kịp thời.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số người mắc đái tháo đường đang gia tăng đáng kể. Hiện nay, trên thế giới có khoảng 537 triệu người trưởng thành mắc bệnh, và con số này dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong tương lai.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về bệnh đái tháo đường, nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng nguy hiểm và cách kiểm soát hiệu quả.
Bệnh đái tháo đường là như thế nào?
Bệnh đái tháo đường là một nhóm các rối loạn chuyển hóa đặc trưng bởi mức đường huyết cao kéo dài. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin hiệu quả.
Glucose (đường) là nguồn năng lượng chính của cơ thể, được lấy từ thực phẩm và chuyển hóa trong máu. Khi ăn, tuyến tụy tiết ra insulin để giúp glucose đi vào tế bào, nơi nó được sử dụng để tạo năng lượng. Khi mắc đái tháo đường, quá trình này bị gián đoạn, khiến glucose tích tụ trong máu thay vì được hấp thụ vào tế bào.
Nếu không được điều trị, lượng đường trong máu quá cao có thể gây tổn thương đến nhiều cơ quan như tim, thận, mắt và thần kinh.
Phân loại bệnh đái tháo đường
Bệnh đái tháo đường không chỉ có một loại duy nhất mà được chia thành ba nhóm chính, mỗi loại có nguyên nhân và cơ chế phát triển khác nhau. Việc hiểu rõ từng loại giúp người bệnh có phương pháp kiểm soát phù hợp hơn.
Đái tháo đường tuýp 1
- Thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên, nhưng có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào.
- Là một bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch tấn công các tế bào beta của tuyến tụy – nơi sản xuất insulin.
- Người mắc bệnh phải tiêm insulin suốt đời để kiểm soát đường huyết.
- Nguyên nhân chính vẫn chưa được xác định rõ, nhưng có thể liên quan đến yếu tố di truyền và môi trường.
Đái tháo đường tuýp 2
- Chiếm khoảng 90-95% tổng số ca mắc.
- Thường xảy ra ở người trưởng thành, nhưng ngày càng phổ biến ở thanh thiếu niên do thói quen ăn uống và lối sống không lành mạnh.
- Nguyên nhân chính là do kháng insulin, tức là cơ thể vẫn sản xuất insulin nhưng không thể sử dụng hiệu quả.
- Có thể kiểm soát bằng chế độ ăn uống, luyện tập và thuốc điều trị.
Đái tháo đường thai kỳ
- Xảy ra trong thai kỳ do hormone từ nhau thai gây rối loạn insulin.
- Có thể biến mất sau khi sinh nhưng làm tăng nguy cơ mắc đái tháo đường tuýp 2 sau này.
- Thai phụ mắc bệnh cần được kiểm soát chặt chẽ để tránh ảnh hưởng đến thai nhi.
Nguyên nhân gây bệnh đái tháo đường
Bệnh đái tháo đường có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- Yếu tố di truyền: Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột mắc bệnh, nguy cơ của bạn cũng cao hơn.
- Chế độ ăn uống kém lành mạnh: Ăn nhiều đường, tinh bột, chất béo bão hòa làm tăng nguy cơ kháng insulin.
- Thiếu vận động: Lối sống ít vận động làm giảm khả năng sử dụng glucose, dẫn đến tích tụ đường trong máu.
- Thừa cân, béo phì: Mỡ thừa, đặc biệt là mỡ bụng, có thể gây rối loạn chuyển hóa và tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Căng thẳng kéo dài: Stress có thể làm tăng đường huyết do kích thích sản xuất hormone cortisol.
Triệu chứng của bệnh đái tháo đường
Một số dấu hiệu phổ biến của bệnh bao gồm:
- Khát nước và đi tiểu thường xuyên: Cơ thể cố gắng đào thải lượng đường dư thừa qua nước tiểu.
- Giảm cân không rõ nguyên nhân: Cơ thể không thể hấp thụ glucose để tạo năng lượng.
- Mệt mỏi và suy nhược: Lượng đường trong máu cao nhưng tế bào không thể sử dụng để tạo năng lượng.
- Nhìn mờ: Lượng đường cao có thể làm sưng thủy tinh thể, ảnh hưởng đến thị lực.
- Vết thương lâu lành: Đường huyết cao làm suy giảm khả năng chữa lành của cơ thể.
Nếu xuất hiện các triệu chứng này, bạn nên kiểm tra đường huyết ngay để có biện pháp điều trị kịp thời.
Biến chứng nguy hiểm của bệnh đái tháo đường
Nếu không được kiểm soát tốt, bệnh đái tháo đường có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các biến chứng này có thể chia thành hai nhóm chính: cấp tính (xảy ra trong thời gian ngắn, cần can thiệp ngay lập tức) và mãn tính (phát triển dần theo thời gian). Hãy cùng tìm hiểu chi tiết từng loại biến chứng.
Biến chứng cấp tính
Các biến chứng cấp tính có thể xảy ra bất ngờ và đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Trong đó, hạ đường huyết và nhiễm toan ceton là hai tình trạng nguy hiểm nhất mà người bệnh cần lưu ý.
- Hạ đường huyết: Xảy ra khi dùng quá nhiều insulin hoặc bỏ bữa.
- Nhiễm toan ceton: Cơ thể sử dụng mỡ thay vì glucose để tạo năng lượng, gây tích tụ axit ceton nguy hiểm.
Biến chứng mãn tính
Bên cạnh các biến chứng cấp tính, bệnh đái tháo đường còn gây ra nhiều tổn thương lâu dài cho các cơ quan trong cơ thể. Những biến chứng này thường phát triển âm thầm nhưng có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng như bệnh tim mạch, suy thận, tổn thương thần kinh và mất thị lực.
- Tim mạch: Bệnh nhân có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch, đột quỵ.
- Suy thận: Lượng đường cao gây tổn thương thận, dẫn đến suy thận.
- Bệnh thần kinh: Gây mất cảm giác ở tay, chân, có thể dẫn đến loét và phải cắt cụt chi.
- Mù lòa: Bệnh võng mạc do tiểu đường có thể gây mất thị lực vĩnh viễn.
Cách kiểm soát và phòng ngừa bệnh đái tháo đường
Mặc dù bệnh đái tháo đường có thể gây ra nhiều hậu quả nguy hiểm, nhưng tin vui là chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát và phòng ngừa bệnh bằng những thay đổi đơn giản trong lối sống hàng ngày. Một chế độ ăn uống lành mạnh, kết hợp với thói quen vận động và kiểm soát cân nặng sẽ giúp duy trì đường huyết ổn định và giảm nguy cơ biến chứng. Dưới đây là những phương pháp hiệu quả mà người bệnh có thể áp dụng.
- Chế độ ăn uống hợp lý: Hạn chế đồ ngọt, tinh bột, chất béo bão hòa. Tăng cường rau xanh, ngũ cốc nguyên cám, cá, thịt nạc.
- Vận động thể chất: Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày như đi bộ, bơi lội, yoga.
- Kiểm soát cân nặng: Giữ chỉ số BMI trong mức bình thường để giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Thăm khám định kỳ: Kiểm tra đường huyết thường xuyên để phát hiện sớm.
Kết luận
Bệnh đái tháo đường là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng có thể kiểm soát nếu có chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý. Việc nhận thức sớm và thay đổi lối sống là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe, tránh các biến chứng nguy hiểm.
Hãy chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ và duy trì thói quen sống lành mạnh để phòng ngừa bệnh đái tháo đường!
